DONOSTIAKO PLAN OROKORRAREN AURRERAPIDEA: ETXEBIZITZA-ESKAINTZA DESOREKATUA, JASANEZINA ETA GIZARTE-KOHESIOAREN AURKAKOA.
Donostiako Plan Orokorraren Aurrerrapidearen izapideetan herritarrek parte hartzeko tailerrak
amaitzear daudela, eta udal gobernu-taldeak prozesu hori ez duela aintzat hartu baiezta
daitekeenean, hiriko etxebizitzaren gaiari buruzko hainbat gogoeta egin nahi ditugu.
Etxebizitzaren gaiari buruzko saio monografiko bat egin zen joan den asteartean, azaroaren
26an, eta, berriz ere, ohi bezala, ez zen gobernu-taldeko zinegotzirik bertaratu. Horrela,
herritarrei zuzenean entzuteko aukera bat gutxiesten dute, baina, gainera, ez dute betetzen
hiriaren etorkizunari buruzko eztabaida-prozesu serio bat egiteko legezko agindua, hiriko
elementu eragile guztiei irekia, berrikuste-prozesu bakoitzean legez nahitaezkoa dena, hau da,
15 urtean behin (aurrekoa 2006 eta 2010 artean egin zen). Eta ez dira gai izan gutxieneko
errespetua erakusteko, guztioi diru asko kostatzen ari zaigunean (talde berezi bat dago
kontratatuta dinamizatzeko); agian da zer pentsatzen dugun axola ez zaielako edo erabakiak
hartuta dituztelako. Seguru asko, bere jarreran errespetu falta handia dago, baita aldez aurreko
konpromisoen beste zati bat ere, herritarrak alde batera utzita.
Gauzak horrela, ez dute jakingo saio hauetan parte hartzen ari direnen artean adibidez Auditz
Akularren okupazioa zentzugabekeriaz, inbasioaz eta akats historikoaz jotzen dutela. Altzan argi
daukagu duela 24 urtetik, 50eko hamarkadako zabaltze-plan bat justifikatzeko maniobrak hasi
zirenetik. Eta horregatik, horri buruz asko hausnartzea egokitu zaigulako, orain etxebizitzaren
gaiari buruz egin dugu.
Donostian etxebizitza babestuen % 5 eskas dago, eta, beste aldean, salmenta libreko
etxebizitzen % 95. Errealitate hori udal gobernu taldeen axolagabekeriaz eta sentsibilitate faltaz
osatu da, baliabide gutxien dituzten herritarren beharretatik at. Egi borobil hori aurrerapenak
eskaintzen dituen datuek berresten dute ere.
Istorioa haste da Benta Berrin erabat babestutako etxebizitza-poligono bat ezartzeari uko egiten
zaionean. Lurzoru industrialak ziren eta etxebizitzak egin ahal izateko birkalifikatu ziren baina
babestutako etxeak gutxiengoak izan ziren. Ordutik, azken 30 urteetan ia 30.000 etxebizitza
eraiki dira. Aurrerapenak udalerriko etxebizitzaren bilakaerari buruzko taulan zerrendatzen
dituen 42 eremuetatik 16tan bakarrik egin zen etxebizitza babestua. Adibide bat jartzearren, San
Bartolome bezalako proiektuetan, 500 etxebizitzatatik 39 bakarrik babestuak izan ziren.
Horri gehitu behar zaio udalak historikoki ordezkatu egin duela eremuetako jabetza guztien
aprobetxamendu-lagapena balio ekonomikoan (garaiaren arabera, % 10 eta % 15 artean) hau
da, diruan bihurtu dute etxebizitza ehuneko hori, hiriaren luze-zabalean etxebizitza babestuak
tartekatzeari uko eginez. Eta gainera etxebizitza politikora zegokion dirua beste gauza batera
destinatu dute indarrean dauden legeak alde batera utzita.
Ez dira legeak falta izan, gizarte-larrialditzat jotzen dugun errealitate bati erantzuteko borondate
politikoa baizik. Ez baitago ia donostiarrik hirian etxebizitza libre bat erosteko aukera izango
duenik.
Egoera horretan, Plan Orokor honen aurrerapidearen etxebizitza-eskaintzari buruz hitz egin nahi
dugu, besteak beste Altzan 80 hektareako landa-lurra, lurzoru naturala eta berezia inbaditu
beharraren benetako motibazioa ulertu nahian. Bizitegi-erabilerarako kalifikatutako 28
eremutatik, bitan etxebizitza osoa librea da, zero etxebizitza babestua, eta aurreikuspenean ia
6.000 etxebizitza libre daude.
Kontuan hartu nahi dugu dokumentu osoan ez dagoela donostiarren etxebizitza-premia
neurtzeko ahaleginik txikiena ere. Deigarria da, plan orokorrek hain zuzen ere horri erantzun
behar diotelako, herritarren premiei, eremu guztietan, baita etxebizitza-premiari ere. Are
gehiago, aurrerapidearen 36. orrialdean argi eta garbi adierazten da hirian eraikitako
etxebizitzaren helburu nagusia ez dela hiriaren beraren eta bertako hiritarren eskari
endogenoari erantzutea. Ondoren, “potentzial kualifikatua” deritzon eskaintza baten aldeko
apustua egiten da. Horretarako, planak birkalifikatu egin nahi ditu aldez aurretik bizitegi
eraikuntzarako eskubiderik ez duten eremuak (adibidez, Diario Vascoren partzela), eta legez
gutxieneko etxebizitza babestuaren ehunekoa baino ez du ezarri; hain zuzen ere, horiek
direnean hiri osoan etxebizitza babestua orokortzeko aukerak. Horrela, legezko minimoa
maximoarekin nahasten dute, eta ezin hobea eta beharrezkoa dena ahazten dute.
Azken batean, hiriaren eskaria etxebizitza babestuaren beharrak markatzen du argi eta garbi,
eta hala ere, plan orokorrak lurzorua kalifikatu nahi du etxebizitza libreari erantzuteko, inbertsio
gisa. Eta hor kokatzen dugu hiriko erdiguneko lurzoruak gordetzeko estrategia gaiztoa, salmenta
libreko etxebizitzetarako, etxebizitza babestua berriro ere periferiara kanporatuz, 60ko eta
70eko hamarkadetan bezala.
Horrela, Plan Orokorraren Aurrerapide bat dugu, etxebizitza-eskaintza desorekatua, jasanezina
eta gizarte-kohesioaren aurkakoa formulatzen duena, balio ekosistemikoak gordetzen dituzten
landa-lurzoruak ez okupatzeko aginduari muzin egiten diona (babestu eta lehengoratzeko
modukoak direnak), etxebizitza babestuak lurraldean banatzeko lege-agindua indargabetzen
duena, iraganeko kontzentraziorik gabe, eta ezinezko dentsitateetan konzentratutako
biztanleen aldarrikapenei jaramonik egiten ez diena (hektareako 200 etxebizitza arte), espazio
libre, berdegune eta bestelako zerbitzurik gabe, eta konponketa historikoa eskatzen jarraitzen
duena.
Dokumentu horrek herritarren beharretara egokitutako etxebizitza-eskaintza jaso behar du. Eta
gaur egungo egoeran, Donostian gizarte-larrialdiko etxebizitza gisa identifikatzen dena (gogora
dezagun etxebizitza babestuen % 5 eskasa), salmenta libreko milaka etxebizitzen proposamenak
ez du justifikaziorik. Udalak datozen 15 urteetan gizarte-larrialdiko egoera horri Plan Orokor
honetan erantzuteko ardura du, eta, horretarako, eskura dituen legezko baliabideak jarri behar
ditu eta beharrizanen arabera diseinatutako eta hiri osoan zehar banatutako eskaintza babestu
bat jaso. Eta inbertsiogileentzako etxebizitza libreen eskaintza ahaztu behar du, hiria neurrigabeko turistifikazioaren eta gizarte-bereizketaren adibide bihurtzen ari baita. Etxebizitza
libre nahikoa dago hirian eskaera horri aurre egiteko, gogoratu dezagun, parke osoaren % 95
baino gehiago.
Altza XXI Herri Ekimena
2024ko abenduak 2an